Elena Briongos Gaztela eta Leongo Osasun Mentaleko Federazioko presidentea da, baita Arandako elkartekoa ere. Gainera, Salud Mental España konfederazioko Zuzendaritza Batzordeko eta Komite Iraunkorreko kidea da. Cermi Mujeres Fundazioaren patroia ere bada, buru osasuneko arazoak dituzten emakumeen ordezkari gisa.
Elena, zein izan da zure esperientzia buru osasunean?
Hemezortzi urterekin buruko gaitz bat diagnostikatu zidaten. Nire familiak ez zekien zer gertatzen ari zitzaidan, eta arreta-baliabiderik ere ez zegoen. Ildo horretan, pertsona bakoitzak bere prozesua jarraitu behar du. Ezin digu inork gure bizitza bizi, eta are gutxiago buru osasuneko esperientzia.
Zure ibilbidea garrantzitsua da. Buru osasun arazoetan esperientzia duen emakume gisa, ordezkaritza-esparruetan eta erabakiak hartzen diren organoetan zaude; nola iristen da puntu horretara?
Pausoak emanez eta eginez iristen da. Zuzendaritza-batzordeetan emakume baino gizon gehiago zeudela ikusita, Gaztela eta Leongo Osasun Mentaleko Federazioko presidente izatea pentsatu nuen. Une horretan presidente izan nahi nuela pentsatu nuen, buru osasuneko diagnostiko bat duen lehen presidentea izango nintzateke. Hasieran amets iritsiezin gisa ikusten nuen, baina iritsi da unea. Hau guztia ikaskuntza-prozesu bat da, hau da, askotan baietz esan behar diozu proposatzen dizutenari. Garrantzitsua da gauzekiko interesa izatea eta zuzen jokatzen saiatzea, baina, batez ere, ezetz esaten ikasi behar da.
Fedeafesetik denbora daramagu buru osasun arazoak dituzten emakumeek jasotzen dituzten askotariko diskriminazioa eta indarkeria matxista agerian jartzen. Zure ustez, zer egin behar dugu buru osasun arazoak dituzten emakumeen berdintasunean aurrera egiteko?
Bai, Fedeafesen aitzindariak izan zineten berdintasunari eta buru osasun arazoak zituzten emakumeenganako indarkeriari buruzko gaiak argitara ematen. Oraindik bide luzea egin behar bada ere, uste dut badauzkagula errealitate horretan aurrera egiteko tresna batzuk, hala nola Salud Mental España-ko Emakumeen Estatuko Sareak edo hainbat baliabidek egiten duten lana, hala nola ‘Prospect' programak, zeinak buru osasun arazo larriak dituzten pertsonen errekuperazioan laguntzea baitu helburu. Ildo beretik, emakumeen ahalduntzea eta sororitatea sustatzen laguntzen duen beste programa bat ‘Julia’ proiektua da, Gaztela eta Leongo Osasun Mentaleko Federazioaren proiektu aitzindaria, landa-eremuko buru osasuneko arazoak dituzten emakumeei zuzendua.
Zein puntutan dago Salud Mental España-ko Emakumeen Estatuko Sarea?
Nire ustez, Salud Mental España-ko Emakumeen Estatuko Sarea une gorenean dago. Pertsona asko daude buru osasuneko arazoak dituzten emakumeen eskubideen eta aukera-berdintasunaren alde lanean, eta laster ikusiko ditugun ekimenak prestatzen ari dira.
Fedeafesek indarkeriari buruz egindako ikerketan, buru osasun arazoak dituzten emakumeen indarkeriaren sufrimenduaren datu ikaragarriak eman ziren: emakumeen % 80k indarkeria jasan dute, eta % 43k ez du indarkeria halakotzat jotzen. Gainera, profesionalen % 50ek ez zuen indarkeria-egoeraren berri. Zer egin behar da buru osasun arazoak dituzten emakumeen aurkako indarkeria matxista geldiarazteko?
Nire ustez, prestakuntza oso garrantzitsua da. Buru osasuneko arazoak dituzten emakumeek askoz zailagoa dute emakumea eta diagnostiko bat izateagatik. Uste dut kolektibo hori prestatzea lehentasunezkoa dela. Pixkanaka, lehen ezagutzen ez zen arazo horri buruz hitz egiten hasi gara, eta uste dut elkarteok eta emakume-arlo guztiek hor egon behar dugula. Laguntza-tresnak sortu behar dira, sufrimendu-egoeran dauden buru osasuneko arazoak dituzten emakumeei laguntzeko tresnak, eta prestakuntza ere eskaini behar zaie, hain zabalduta dagoen arazo horri aurre egiteko.
Zer lan egiten da CERMI Mujeres Fundazioan?
Cermi Mujeres Fundazioa asoziazionismoaren oparia izan zen niretzat, Konfederazioko presidenteak deitu baitzidan buru osasun arazoak zituzten emakumeak ordezkatzea proposatzeko, eta baietz esan nuen. Fundazioak egiten duen lanak eragin politiko handia du, eta horri esker oso lorpen garrantzitsuak egin dira, hala nola nahi gabeko esterilizazioa ezabatzea. Cermi Mujeres Fundazioak esterilizazioari edo indarkeria matxistari buruz egindako ikerketek edo antolatutako jardunaldi eta topaketek kolektibo horretako emakumeei ahotsa ematen eta ikusarazten laguntzen dute.
Gaztela eta Leongo Osasun Mentaleko Federazioko presidentea izateaz gain, Salud Mental España konfederazioko Zuzendaritza Batzordeko eta Komite Iraunkorreko kide ere bazara. Zer esan nahi du Federazioaren buru izateak?
Uste dut garrantzitsua dela buru osasun arazoak dituen emakume bat egotea, gure elkarteak familiartekoek eta osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonek osatzen baitituzte, eta postu hori betetzeko botoa eman izanak esan nahi du haiek ordezkatzeko erantzukizuna dudala. Eta, gero, lan zaila da, gauza asko uztartu behar direlako. Gainera, Gaztela eta Leongo Osasun Mentaleko Federazioa handia da eta elkarte askok osatzen dute. Federazioko presidentea izatea bizi beharreko esperientzia da. Gustatuko litzaidake osasun mentaleko diagnostikoren bat duten pertsonek elkarteetako zuzendaritza-mailetan parte hartu ahal izatea, gertatzen ari denaren ikuspegi orokorragoa baitago. Nire kasuan, ikasten aritzeaz gain, balioa ere ematen dudala uste dut. Liderra izateko oso garrantzitsua da talde teknikoan konfiantza izatea.
Eta zer garrantzia du Estatuko Buru Osasunaren arloko erabaki-organoetako kide izateak?
Niretzat luxua da erabakiaetan parte hartzea. Konfederazioko kide guztiak, bai zuzendaritza-batzordea, bai teknikariak, bai osasun mentaleko arazoak dituzten pertsona, beti ildo beretik goaz eta gauza bera aldarrikatzen dugu. Niretzat hori ezinbestekoa da. Emakume guztiak parte hartzera eta erabakitzera gonbidatzen ditut. Garrantzitsua da ordezkaritza politikoen aurrean ahotsa altxatzea eta aldaketa bat sortzea buru osasunaren eta emakumearen esparruan.
Nondik bideratu behar ditugu buru osasun arazoak dituzten emakumeen eskubideak defendatzen dituzten emakume-sareak edo taldeak?
Ildo horretan jarraitu behar dugu, eta, batez ere, asko baloratu behar dugu geure burua, asko maitatu eta gai garela sentitu behar dugu, bakoitza bere erritmoan. Nik uste dut elkarteak eta emakumeak nahi dugun tokitik joango garela. Asko aldarrikatzen dut iraganak ematen dizun indarra, oraintxe bertan buru osasun esparruan lortzen ari da urte askotan aldarrikatu eta landu duguna. Horregatik, uste dut emakumeok hor jarraitu behar dugula, pausoz pauso, eta iritsiko da une bat, emakumeok indarkeria matxista pairatzeari uzteaz gain, elkarteak gidatzeko behar diren faktoreak batuko dituena.
Nola ikusten duzu buru osasun arazoak dituzten emakumeen etorkizuna? Zure ustez, parte-hartzean aurrera egingo dugu?
Uste dut parte-hartzea funtsezkoa dela emakumeentzat, baina baita buru osasun arazoa duen edonorentzat ere. Duela urte batzuk parte hartzea ukatzen ziguten, ez ziguten entzuten, giltzapetzen gintuzten. Parte-hartzea funtsezkoa da, baita pertsona bakoitzak ahal duen neurrian parte hartu nahi izatea ere.